Đứng dưới gốc tác phẩm "Cửu Long tranh châu" ta như đứng dưới một tàng cây cổ thụ ngàn năm tuổi
Một cây cảnh có thể đẹp về hình thể bố cục, giá trị thẩm mỹ; hấp dẫn, lôi cuối về ngôn ngữ tạo hình công phu độc đáo...có thể sẽ trở nên lạc hậu rất nhanh và rất dễ "đụng hàng" sau một thời gian sở hữu. Nhưng độ tuổi của cây, niên đại của những vật kèm theo nó, giá trị văn hóa lịch sử và nguồn gốc của nó sẽ không bao giờ lặp lại được, sáng tạo ra một phiên bản khác được. Đây là đặc tính của các cổ vật, báu vật và giá của nó sẽ ngày càng có xu hướng đắt đỏ hơn theo thời gian. Trong làng cây cảnh Việt Nam, một trong những tác phẩm cây cảnh nghệ thuật như vậy phải kể đến đầu tiên là tác phẩm sanh "Cửu long tranh châu" của Doanh nhân Bùi Văn Thái ở Hoàng Mai, Hà Nội.
Cửu long tranh châu mô tả chín con rồng tranh nhau viên ngọc với sự tưởng tượng phong phú của nghệ thuật tạo hình đặc sắc
Cửu long tranh châu là một tác phẩm cây cảnh nghệ thuật thuộc dòng cây sanh cổ xuất hiện lần đầu tiên tại Triển lãm tại Triển lãm Sinh Vật Cảnh Việt Nam chào mừng Đại lễ 1000 năm Thăng Long Hà Nội. Dáng cây mô tả chín con rồng đang tranh nhau một viên ngọc. Tác phẩm này được coi là độc nhất vô nhị cả về tuổi đời của cây, lịch sử, sự bề thế và được xếp vào một trong 19 kỷ lục của Đại lễ 1000 năm Thăng Long Hà Nội.
Từ thân đến bệ rễ tuôn chảy dính vào nhau như nham thạch
Cửu long tranh châu mô tả chín con rồng tranh nhau viên ngọc với sự tưởng tượng phong phú của nghệ thuật tạo hình đặc sắc. Thế cây đã được các nhà sưu tập cây trong lịch sử tạo tác mà thành đến nay đã được các nghệ nhân phục dựng lại nguyên mẫu cho dù dáng thân không còn được nguyên vẹn như cách đây hàng chục thập kỷ nhưng về cơ bản bộ rễ vẫn giữ được thế cũ.
Cây và đá hòa quyệt lẫn nhau rất khó phân biệt
Theo dân gian, ý nghĩa của hình ảnh cửu long tranh châu trong phong thủy được thể hiện như sau: Long - rồng: loài vật thần thoại xuất hiện nhiều ở phương Đông, là con vật đại diện cho sự quyền lực, công danh, tài lộc, tượng trưng cho sự thịnh vượng, dồi dào, sự tái sinh mạnh mẽ. Châu - ngọc: tượng trưng cho vũ trụ.
Theo quan niệm của dân gian: Bệ cây "kết phát" ngày một phình to ra như tác phẩm này là một điềm rất lành cho chủ nhân sở hữu.
Cửu long đại diện cho 9 con rồng, mỗi con mang một ý nghĩa riêng cho gia chủ như: Bị hí là con trưởng của rồng: biểu tượng cho sức mạnh vượt bậc; Li vẫn- con thứ hai của rồng: ngụ ý cầu trấn hỏa, bảo vệ bình yên cho công trình; Bồ lao - con thứ ba đại diện cho âm thanh; Bệ ngạn - con thứ tư: ngụ ý răn đe người phạm tội và nhắc nhở mọi người nên sống lương thiện; hao thiết, con thứ năm ngụ ý nhắc nhở người ăn đừng háo ăn; Công phúc, con thứ sáu: mong muốn công phúc luôn tiếp xúc, cai quản, trông coi lượng nước phục vụ muôn dân; Nhai xế, con thứ bảy ngụ ý thị uy, làm tăng thêm sức mạnh và lòng can đảm; Toan nghê, con thứ tám thích sự tĩnh lặng, đại diện cho sự tĩnh tâm; Tiêu đồ, con út ngụ ý răn đe kẻ lạ muốn xâm nhập nhằm bảo vệ sự an toàn cho chủ nhà. Cửu long tranh châu là biểu tượng đại diện cho quyền lực, công danh, uy quyền cho người sở hữu.
Màu da của cây như màu đá bạc màu theo năm tháng
Đến nay, tác phẩm sanh cổ "Cửu long tranh châu" trồng trong chậu có bộ rễ với chu vi 9,1m, dài 3,7m, ngang 2m và cao 1,9m. Chiều cao bộ rễ là 0,55m. Chiều cao cây là 3,2m. Nếu tính cả chậu, tổng chiều cao lên đến 3,7m. Tổ chức Kỷ lục Châu Á chính thức xác lập đây là “cây sanh cổ trồng chậu có chu vi bộ rễ lớn nhất Việt Nam” vào năm 2010.
Chân bệ bám vào đá như những móng rồng
Theo kết quả giám định của bộ môn Dược liệu trường Đại học Dược Hà Nội vào năm 2010, xét theo mẫu vật lấy tại cành cây Sanh này cho số tuổi khoảng 152 năm tuổi. Trên thực tế tuổi thọ của cây còn cao hơn nhiều, tuy nhiên qua năm tháng cây biến dị nên việc xác định chính xác số tuổi gặp rất nhiều khó khăn cho giới khoa học.Hiện tại bộ dễ bến chặt vào đá, sụn sịn biến dị tuôn chảy như nhám thạch. Màu da của cây có màu gần giống với màu đá trơ trên các mỏm núi đá vôi ở Cao Nguyên Đá Đồng Văn, Hà Giang.
Điều đáng lưy ý, đây là loại Sanh lá móng, một loại sanh quý được giới sành chơi cây cảnh nghệ thuật rất ưa thích bởi có nhiều ưu điểm như lá đẹp, mau dăm, thân u ục nần nù, quanh năm ra lộc và lộc có màu rất đẹp...
Những mảng tán vờn vũ phiêu linh về các hướng
Nhưng đến khi được mang ra triển lãm người ta mới thực sự nhận ra tuổi đời của nó không chỉ có thế bởi theo những nhà sưu tập danh tiếng của đất Bắc thì cây Cửu long tranh châu đã được nhiều nhà sưu tập quan tâm tìm kiếm suốt nhiều năm nay, họ cho rằng đây chính là cây sanh mà quyền tuần phủ Hưng Yên năm 1887 Hoàng Cao Khải mang tặng cho một viên quan phụ trách thành Hà Nội bây giờ. Sau khi Hà Nội bị thực dân pháp chiếm đóng và trong thời kỳ đất nước gặp khó khăn những tác phẩm nghệ thuật bị lãng quên tác phẩm sanh "Cửu long tranh châu" chỉ được biết đến qua những lời truyền tụng của những bô lão yêu cây về một cây cảnh phải có gần 40 lính khố đỏ vận chuyển từ Hưng Yên lên.
Bằng chứng nhận kỷ lục Châu Á “cây sanh cổ trồng chậu có chu vi bộ rễ lớn nhất Việt Nam” (năm 2010)
Tác phẩm Sanh "Cửu long tranh châu" được coi là tác phẩm nổi bật nhất trong Triển lãm Sinh Vật Cảnh Việt Nam lần thứ nhất năm 2010 sau khi sưu tầm về "Cửu long tranh châu" được một số nhà nghiên cứu tiết lộ có những đại gia đã ngỏ ý với chủ sở hữu cây sanh này với giá hàng triệu USD. Bên cạnh những giá trị nghệ thuật, "Cửu long tranh châu" còn chứa đựng một bí mật lịch sử về nhân vật gây tranh cãi Tổng binh Hoàng Cao Khải.
